อ่านรีวิวสมุดไปแล้ว อดใจไม่ไหวต้องไปเสาะหาเอามาเป็นของเราไว้ซักเล่ม สองเล่ม สาม สี่ ห้า เล่ม ชะอุ๊ย! สมุดกองเป็นภูเขาเลากา แต่ละเล่มไม่ใช่ถูกๆ นะ และแล้วก็ถึงบ้างอ้อว่าตังหายไปไหนหมด ต้องโทษอีตาปอนด์ ข้อหารีวิวบิ้วจนต่อมวู่วามกำเริบ ทำเอามือไม้สั่นคลิกเมาท์สั่งซื้อของแทบไม่ทัน ไหนจะปากกา ดินสอ สีน้ำอีก นี่ถ้าพวกเราเอาของมารวมกันคงเปิดร้านเครื่องเขียนได้ร้านใหญ่โฮก ว่าแต่สมุดที่เราๆ ท่านๆ มีกันใครเก็บยังไงบ้าง จะเหมือนที่ปอยเอามาแชร์รึเปล่า

เรื่องของสมุดสเก็ตช์เป็น เรื่องสำคัญไม่แพ้เรื่องปากกาและสีน้ำเลยค่ะ ฉะนั้นก็ต้องพิถีพิถันตั้งแต่ตอนเลือกซื้อ ขณะใช้ และเก็บรักษา ภาพสีน้ำที่เก่าแก่มีอายุเป็นร้อยปี นั่นก็เพราะเค้าเก็บไว้อย่างดี ภาพจึงยังคงสวยสื่ออารมณ์ได้เรี่ยมเร้เรไร คงน่าเสียดายแย่นะคะ ถ้าวาดซะสวย อุตส่าห์บรรจงใส่กรอบแขวนไว้ ผ่านไปปีเดียวสีซีด กระดาษเหลืองซะงั้น ยังไม่นับสมุดที่เก็บบนชั้นโดนปลวกสวาปามเป็นอาหารประจำวัน ปลวกมันเลือกเก่งด้วยนะ สมุดที่ยังไม่ได้วาดมันไม่กิน ดันไปเลือกกินเล่มที่วาดไปทุกหน้าแล้วด้วย! เศร้าซะ..

อย่าไปโทษชะตาฟ้า ลิขิตเลยค่ะ โทษที่เราไม่รู้วิธีเก็บสมุดสุดเลิฟของเราดีกว่า แน่นอนเรารู้ว่าสมุดทำจากกระดาษ (ไม่รวมปกหนัง หรือผ้าอย่างที่เป็นสมุดทำมืออ่ะนะ) กระดาษไม่ถูกกับน้ำ แสงแดด และสัตว์ที่ชอบกินมัน เราก็ต้องหลีกเลี่ยงสภาพแวดล้อมเหล่านี้ พูดเหมือนง่ายนะ แต่ประเทศสาระขันอย่างไทยแลนด์แดนสมาย รวมทุกสิ่งไว้ในบ้านของคุณหมด ทั้งอากาศร้อนชื้น ใกล้บ้านอาจมีจอมปลวกอันเป็นที่สักการะอีก คือจะวางบนชั้นชิวๆ แบบเมืองนอกเค้า สมุดของเราคงต้องดิ้นรนเอาชีวิตรอดพอสมควร เล่มไหนอึดทนก็ยกให้เป็นสมุดดีเด่น มอบรางวัลกันไป (นี่สมุดนะ ไม่ใ่ช่พนักงานบริษัท!) ถ้าสมุดพูดได้ คิดว่ามันอยากจะบอกอะไรเรา ลองมาฟังความต้องการของสมุดสเก็ตช์กันดีกว่า

ถ้อยคำจากใจสมุดสเก็ตช์อันบอบบาง

“นายครับ จากที่นายได้เลือกผมและเพื่อนๆ มาทำหน้าที่สมุดคู่กายของนายนั้น พวกเราพยายามทำอย่างเต็มที่ให้คุ้มกับที่นายได้จ่ายไป ผมเป็นตัวแทนจากเพื่อนๆ มาขอบคุณนายที่ดูแลพวกเราเป็นอย่างดี แต่ยังมีเพื่อนเราอีกหลายเล่มที่สละชีพไปขณะปฏิบัติหน้าที่เก็บรักษาลายเส้นและฝีพู่กันของนาย วันนี้ผมจะขอให้นายทำเรื่องเล็กๆ แต่ยิ่งใหญ่ในความรู้สึกของพวกเรา ถ้านายพร้อมแล้วอ่านต่อได้เลยครับ”

เรื่องที่ 1 รอให้ผมแห้งสนิทก่อน ค่อยเอาไปเก็บนะ

ผมเข้าใจนะที่นายมีอารมณ์สุนทรีขณะสเก็ตซ์และลงสี นายคงอยู่ในภวังค์จนลืมคนรอบตัวไปเลย ผมก็เต็มที่และลุยกับนาย ณ อารมณ์นั้นเหมือนกัน แต่ขอเถอะ ก่อนจะปิดสมุดแล้วเก็บผมเข้ากระเป๋า นายช่วยรอให้หมึกและสีมันแห้งก่อนเถอะครับ นอกจากสีที่เลอะไปหน้าฝั่งตรงข้าม ความชื้นยังจะทำให้ผมขึ้นรา ผมล่ะคันยุกยิกแต่เกาไม่ได้ มันไม่สบายตัวเลยจริงๆ เป็นไปได้ให้นายเก็บผมไว้ในที่ที่มีความชื้นสัมพันธ์ (Relative Humidity: RH) ประมาณ 40% จะเป็นพระคุณอย่างสูงเลยครับ วิธีทดสอบง่ายๆ ให้ใช้สารดูดความชื้นที่เป็นสีฟ้า (Silica Gel) ใส่ไปในกล่องที่เก็บสมุด ถ้าสารดูดความชื้นเปลี่ยนเป็นสีชมพูแสดงว่ามีความชื้นมากเกินไป ก็ถึงเวลาต้องเปลี่ยนสารดูดความชื้นใหม่แล้วล่ะ
น้องปอนด์ขอเสริม อันนี้ผมเข้าขั้นวิตกจริตเลยก็ว่าได้นะ คือถ้าผมออกไปสเก็ตช์นอกบ้านหรือวาดเล่นอยู่ในบ้านแล้วลงสีน้ำ ผมมักจะทิ้งสมุดไว้ให้สีน้ำแห้งเสียก่อนจึงค่อยเก็บสมุด และแน่นอนว่าผมวิตกจริตไงไม่แน่ใจว่าจะแห้งจริงมั้ย ผมเลยใช้ไดร์ฟเป่าผมมาเป่าหน้าสมุดสเก็ตช์อีกครั้งนึงก่อนเก็บครับ เพื่อให้แน่ใจว่าสมุดหน้าที่เราวาดนั้นแห้งดีแล้ว แนะนำว่าเป่าหน้าที่เราสเก็ตช์รวมถึงกระดาษแผ่นก่อนหน้าและหลังด้วยนะ ความชึ้นมันซึมผ่านกันได้ครับ

เป่าได้ทั้งหัวคนและก็สมุดควายบีบีด้วย

เรื่องที่ 2 อย่าลงโทษผมด้วยการวางบนชั้นเลย

สันปกสวยๆ ของผมทำให้นายอยากโชว์ผมรู้นะ ยิ่งตู้ชั้นวางเจ๋งๆ เนี่ยทำให้ห้องนายแจ่มขึ้นทันตา แต่อากาศในห้องพาทั้งความชื้นและฝุ่นมาเต็มพิกัด เพื่อนผมแทบจะเป็นหืดหอบกันหลายเล่ม อากาศถ่ายเทมันดีมากๆ สำหรับนายครับ แต่กับพวกผมแล้วหากเจอกับอากาศที่ชื้นก็จะก่อให้เกิดปฏิกริยากับเนื้อตัวที่เป็นกระดาษของผม ทำให้ทั้งสีเปลี่ยนและแห้งกรอบ ดูอย่างหนังสือในห้องสมุดสิครับ ยิ่งเก่า ยิ่งเหลือง ยิ่งกรอบ โอย..อย่าว่าแต่คนไม่อยากแก่เลยครับ สมุดสเก็ตช์ก็ไม่อยากเก่าหงำเหงือกเหมือนกัน

เรื่องที่ 3 ไม่ ไม่ ไม่ !! ไม่เอาความร้อนนะครับนาย

แม้ว่าผมจะชอบสายลม แสงแดด ยามที่นายพาไปที่ต่างๆ แต่ตอนกลับมาบ้านผมพักผ่อนแบบไม่มีแสงจะดีกว่านะครับ พวกแสงอาทิตย์ยามเช้านี่ไม่ต้องเลย กระดาษไม่สร้างวิตามิน D ครับนาย นายลองนึกย้อนไปดูนะเวลาเอาผมวางบนชั้นใกล้หน้าต่าง สมุดจะตกบ่อยๆ ตอนนั้นนายอาจจะหลอนๆ แต่ไม่มีอะไรหรอกแค่พวกผมอยากหลบแดดอ่ะครับ (ถึงจะแลกด้วยการเจ็บเนื้อเจ็บตัวบ้างก็ตาม) แม้จะเป็นกลางคืนผมก็ถูกรบกวนได้เหมือนกันถ้านายใช้แสงไฟฟลูออเรสเซนต์ส่องโดนตัวพวกผม แสงนี้มีรังสี UV เหมือนกันครับ ยังไม่หมดนะครับ แสงไฟฮาโลเจน นี่ก็ทำพวกผมร้อนและแสบผิวเหมือนกัน ถ้านายไม่ทากันแดดให้ผมก็เก็บผมมืดๆ ไปเลยดีกว่า อย่าหมั่นไส้พวกผมเลยครับเกิดมาคุณหญิงแม่ท่านก็ให้อยู่แต่ที่เย็นๆ (10-25 องศาเซลเซียส) แห้งฯ ไม่มีแสงให้ระคาย ผมถึงมีเนื้อตัวขาวจั๊วะ น่าเจี๊ยะแบบนี้ไง

แสงและความร้อนมีแต่จะทำให้กระดาษและสีของภาพแย่ลงนะครับนาย

เรื่องที่ 4 ตู้ไม้หรือไม้อัดยังไม่แจ่มซะทีเดียว

ช่วงพักจากกิจกรรมโลดโผนนั้น ผมชอบความสันโดดมากกว่า มันทำให้ผมได้คิดอะไรเพลินๆ นายจะเก็บผมรวมกับเพื่อนก็ได้ หรือจะแยกผมต่างหากก็ดี ผมโอเคหมดครับ ยังดีที่นายไม่เก็บพวกเราซ้อนกันในตู้หรือลิ้นชักเหมือนบ้านอื่น ตู้ไม้หรือไม้อัดบางทีจะมีไอระเหยทำให้อายุของพวกผมสั้นลงได้ ผมจะบอกความลับให้นะ ถึงจะปิดตู้มิดชิดแต่บางทีผมก็เห็นแมลงสาบไต่ไปมา ได้ยินพวกมันปรึกษากันว่าจะตั้งรกรากสร้างกองทัพชั่วลูกชั่วหลาน เพื่อนผมไล่เท่าไรก็ไม่ไป พวกมันหยามน้ำหน้ากันมาก ทำขี้แมลงสาบเกลื่อน เหม็นคละคลุ้งทั้งตู้ ทำเอาพวกเราอยากกระโดดสระอาบน้ำให้รู้แล้วรู้รอด ถ้าไม่ติดที่มีภาพของนายวาดอยู่หลายหน้าล่ะก็นะ ฮึ่ม!

ตู้ไม้อาจมีไอระเหยมาทำปฏิกิริยากับกระดาษสมุดได้

ช่องเล็ก ช่องน้อย ที่เหล่าแมลงจะใช้เป็นที่ตั้งกองกำลัง

เรื่องที่ 5 กล่องพลาสติกกันอากาศคือบ้านที่ผมใฝ่ฝัน

อยู่ในกล่องพลาสติกผมชอบที่สุด หรือจะเป็นถุงพลาสติกซิบล๊อคก็ได้ เอาที่กันน้ำ กันแมลงอ่ะ แต่ก็ใช่ว่าจะเป็นพลาสติกอะไรก็ได้ เห็นอย่างนี้ผมก็เลือกนะ พลาสติกที่ใช้มาเป็นบ้านของผมขอเป็นพลาสติกที่ไม่มีก๊าซระเหยออกมานะนาย ถ้าเป็น Polyvinyl Chloride (PVC) และ Polyvinyl alcohol (PVA) ที่มีส่วนประกอบของก๊าซกัดกร่อน Chlorine Halogen นี่ผมขอบายเลย อาจจะทำให้กระดาษอย่างผมซีดเหลืองได้ พลาสติกที่ผมพอจะรับคือ พลาสติกที่ทำจาก Polyethylene (PE) , Polyester , Polypropylene (PP) , Mylar D และTri-Acetate ถ้านายไม่รู้ว่ากล่องหรือถุงพลาสติกเป็นชนิดไหน ลองพลิกดูที่ก้นกล่องนะครับ มันจะมีสัญลักษณ์บอกไว้ อยู่ในบ้านแบบนี้ผมจะรู้สึกปลอดภัย สะอาด สงบ ผมสามารถทำสมาธิได้เป็นเดือนๆ ช่วงที่นายยังไม่เรียกใช้ และก็พร้อมจะลุยได้ทุกเมื่อที่นายต้องการเลยครับผม

สัญลักษณ์ของพลาสติกแต่ละชนิดบนบรรจุภัณฑ์ค่ะ

เรื่องที่ 6 เอาสมุดที่มีกรดสูงแยกออกจากพวกผมเลยนะครับ

ถึงจะเป็นสมุดเหมือนกันแต่ถ้าเลือดไม่บริสุทธิ์ ผมก็ไม่นับญาตินะครับ บางเล่มมีกรดสูงมากทั้งในกระดาษ หน้าปก หมึก กาว พวกนี้เหมือนเชื้อร้ายไม่นานจะปล่อยก๊าซที่เป็นกรดออกมา จะทำให้ภาพของนายมีปัญหาซีดเหลืองในอนาคต แล้วยังจะทำให้เพื่อนสมุดเล่มอื่นๆ โดนหางเลขไปด้วย นายช่วยกีดกัดพวกกระดาษเป็นกรดสูงออกห่างๆ ผมด้วยนะครับ บางเล่มมานิ่งๆ ไม่ยอมบอกว่ากรดเพียบ คงนึกว่าจะแอบเนียนมาอยู่บ้านเดียวกันได้ นายสามารถดูฉลากที่มากับสมุดว่าเล่มนั้นมี pH ของกระดาษเท่าไร หรือถ้าไม่มีฉลากบอก เพื่อให้ชัวร์นายเอาปากกาทดสอบกรดป้ายไปเลยครับ เดี๋ยวก็รู้หมู่หรือจ่า
น้องปอนด์ขอเผือก เห้ย! ขอเสริม! สมุดสเก็ตช์ที่เราๆ ท่านๆ ใช้กันอยู่ทุกวันนี้ หากลองสังเกตให้ดีที่ฉลากคาดสมุดจะมีการเขียนบอกไว้ว่ากระดาษสมุดที่ใช้นั้นมีค่าความเป็นกรดเป็นด่างอยู่ที่เท่าไหร่ ซึ่งสมุด “ส่วนใหญ่” มักจะใช้กระดาษที่ปลอดกรดหรือที่เรียกว่า Acid-free บางยี่ห้ออาจจะใช้คำว่า Neutral pH ซึ่งก็ให้ความหมายว่ามีค่าความเป็นกรดเป็นด่างที่ “เป็นกลาง” ก็มั่นใจว่าปลอดภัยไร้กังวลครับ แต่ถ้าหากเล่มไหนเราได้มาฟรีๆ หรือไม่มีเขียนบอกไว้ ก็ใช้วิธีของยัยปอยนั่นแหละครับ เอาปากกาทดสอบความเป็นกรดมาป้ายไปเลย

เห็นมั้ยว่าเค้าเขียนบอกไว้แหละเพราะเป็นเรื่องสำคัญมากสำหรับศิลปิน วาดๆ สเก็ตช์ๆ แต่ดันลืมดูว่ากระดาษเป็นกรดหรือไม่ ภาพสวยๆ ของเราก็จะอยู่ให้เชยชมได้ไม่นานนะ

ปากกาทดสอบความเป็นกรด ป้ายบนกระดาษถ้าสีเปลี่ยนเป็นสีเหลืองละก็ เป็นกรดแน่นอนครับ

ปากกาอีกยี่ห้อนึง ถ้าจุดแล้วเป็นสีเหลืองแสดงว่าเป็นกรดสูง ถ้าเป็นสีฟ้าแสดงว่าปลอดภัยหายห่วง

เรื่องที่ 7 ผมจะคบกับสีมีชาติตระกูลเท่านั้น!

อย่างที่นายรู้ผมค่อนข้างเลือกคบเพื่อน ไม่ใช่เพราะเป็นพวกชอบแบ่งแยกชนชั้นอะไรหรอกนะนาย ที่ต้องเลือกก็ทำเพื่อนายทั้งน้าน สีมีชาติตระกูลที่ผมว่า ไม่จำเป็นต้องมีค่าตัวแพงลิบลิ่วอย่างที่นายต้องอดมื้อกินมื้อออมเงินไปซื้อ หรอกนะครับ เค้าดูที่คุณภาพ ถ้านายเอามาวาดบนตัวผมแล้วนานไปสีต้องทนได้ เอ่อ หมายถึง ต้องมั่งคงไม่เปลี่ยนผันไปตามกาลเวลา งดงาม เปล่งปลั่ง สดใสอยู่เสมอ พวกที่วาดแล้วซีดลงๆ แบบนี้อย่าไปคบครับ แสดงว่าไม่จริงใจ รังแต่จะทำให้ภาพของนายหมองไปเปล่าๆ นี่ผมบอกไว้แล้วนะ ถ้าภาพไม่สด จะมาโทษสมุดหล่อๆ อย่างผมเล่มเดียวก็ไม่ควรนะครับนาย
โบราณกล่าวไว้ “จงกินเผือกเมื่อร้อน” น้องปอนด์เผือกอีกแล้ว! คือจะมาบอกว่า สีน้ำเกรดอาร์ตทิสถ้าหากเราดูรายละเอียดของสีนั้นๆ ให้ดีเราจะพบอะไรหลายๆ อย่างครับ ซึ่งสิ่งที่เราสนใจและจะพูดถึงในครั้งนี้ก็คือค่า Lightfastness ซึ่งเป็นค่าที่ American Society of Testing and Material หรือสั้นๆ ว่า ASTM เป็นคนทดสอบและกำหนดไว้ ซึ่งค่านี้ก็คือค่าความทดต่อแสง นั่นหมายความว่า สีน้ันๆ ถ้าหากมีค่าความทนต่อแสงอยู่ในระดับที่สูงก็จะทำให้สีที่เราระบายไปบนกระดาษนั้นอยู่ยั้งยืนยงคงทนถาวรโดนแสงแดดได้หลายสิบหลายร้อยปีครับ ซึ่งผมจะเขียนเรื่องรายละเอียดของสีน้ำพวกนี้ให้อ่านกันอีกทีนะ รับรอง geek กันจนคุณผู้อ่านส่ายหัวแน่ๆ ครับ กร๊าาากก (แล้วจะเขียนเพื่อ?!!)

อันนี้เอามาให้ดูเฉยๆ ว่ามีการตรวจสอบจาก ASTM นะ ในภาพคือ ASTM D 4236 หมายความว่าปลอดสารที่เป็นอันตรายครับ

“ผมรู้ว่า ภูผาสูงใหญ่ยังมีวันพังทลาย สมุดสเก็ตซ์เล่มน้อยๆ อย่างผมคงไม่อยู่เป็นอมตะชั่วฟ้าดินสลาย แต่สิ่งที่นายทำจะช่วยดูแลพวกผมไม่อายุสั้นเกินกว่าที่ควรจะเป็น เพื่อตอบแทนน้ำใจที่นายมีให้ พวกผมจะพยายามเก็บภาพที่นายสร้างสรรค์ไว้อย่างที่ดีสุด เผื่อว่าหลายปีผ่านไป นายหยิบผมขึ้นมาดู หรือยกผมให้ใคร ผมก็ยังหล่อไม่ทำให้นายเสียหน้าแน่นอนครับ”

แหม..ข้อเรียก ร้องเยอะจังนะ แต่ถ้าสมุดสเก็ตช์พูดได้แบบนี้คงจะดีนะคะ (หรือมันจะหลอนก็ไม่รู้) บอกมาแบบนี้เราจะได้รู้เลยว่าต้องเก็บรักษาเค้ายังไง บ้านเราไม่แห้งและเย็นเหมือนที่อื่นเลยต้องเก็บต่างกันบ้าง เพื่อนอย่าเหนื่อยใจกันนะคะ ไหนๆ ก็อุตส่าห์ควักสตางค์จ่าย ไปหลายบาท เก็บให้คุ้ม ใช้ให้นาน ยิ่งเป็นเล่มที่หัดสเก็ตช์ใหม่ๆ ยิ่งมีคุณค่าทางจิตใจ วันไหนเพื่อนๆ ฝึมือพัฒนาโด่งดังขั้นเทพขึ้นมา มานั่งนึกหวนกลับไปวันที่เริ่มต้นฝึกฝน เดินไปค้นสมุดเก่าๆ มาดู จะได้ยิ้มออก คล้ายกับว่าความรู้สึกในวันนั้นยังไม่จางหายไปเลยยังไงล่ะคะ